Spotkanie z Janem Łukomskim, uczestnikiem protestu młodzieży z 3–4 maja 1946 r. we Włocławku

Spotkanie z Janem Łukomskim, uczestnikiem protestu młodzieży z 3–4 maja 1946 r. we Włocławku, zorganizowanemu przeciwko zakazowi urządzania uroczystości publicznych z okazji uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

Społeczeństwo polskie po zakończeniu II wojny światowej w większości nieprzychylnie odnosiło się do nowej władzy, utożsamianej jednoznacznie jako obcej i narzuconej przez ZSRR. Przejawiało się to poprzez opór zbrojny, protesty i wystąpienia. Te ostatnie przybierały niekiedy postać demonstracji ulicznych o burzliwym przebiegu. Do jednych z bardziej dramatycznych zajść doszło we Włocławku w dniach 3–4 maja 1946 r., gdzie funkcjonariusze UB użyli broni palnej w tłumieniu protestów młodzieży.

W mieście, podobnie jak w całym kraju, trwały przygotowania do uczczenia obchodów kolejnej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, święta narodowego i kościelnego jednocześnie. Uroczystości rozpocząć miała msza święta w katedrze o godz. dziesiątej, następnie przewidziane było przejście kolumn harcerzy, uczniów poszczególnych szkół i różnych organizacji na plac Wolności, okolicznościowe przemówienia, defilada i przemarsz ulicami miasta. Nerwowa reakcja władz partyjnych, które w ostatniej chwili próbowały odwołać uroczystości trzeciomajowe, nie przyniosła oczekiwanego skutku i młodzież włocławskich szkół średnich i powszechnych oraz studenci realizowali zaplanowany harmonogram uroczystości. Na eskalację napięcia wpłynęła kolejna niefrasobliwa decyzja miejscowego kierownictwa PPR i sił bezpieczeństwa, które aresztowały nocą z 3 na 4 maja pięciu uczestników manifestacji. W dniu 4 maja, zamiast iść do szkół, młodzież włocławska w liczbie około czterech tysięcy, domagała się zwolnienia aresztowanych kolegów, gromadząc się w różnych punktach miasta. Pod gmachem PUBP na ul. Brzeskiej funkcjonariusze bezpieki oddali strzały do demonstrantów, zabijając jedenastoletniego chłopca i raniąc trzy inne osoby. Wśród ofiar był również funkcjonariusz UB, który najprawdopodobniej postrzelił się sam na skutek nieumiejętnego posługiwania się bronią.

W wyniku wydarzeń trzeciomajowych aresztowano we Włocławku 29 osób, w tym Jana Łukomskiego, którego poddano śledztwu i przetrzymywano dwa tygodnie w celach Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego we Włocławku.

Informacja biograficzna o Janie Łukomskim.
Jan Łukomski urodził się we Włocławku 13.03.1930 r., w rodzinie rzemieślniczej Kazimierza i Eugenii z d. Suwalskiej. Przed 1939 r. uczęszczał do Gimnazjum im. ks. Jana Długosza. Po wojnie kończy Gimnazjum Ziemi Kujawskiej, a następnie Liceum Budowlane w Toruniu. Otrzymuje nakaz pracy do Nowej Huty, gdzie 1.08.1951 r. znajduje zatrudnienie w Przedsiębiorstwie Budownictwa Miejskiego Nowa Huta. W pracy zawodowej specjalizuje się w produkcji prefabrykatów. W 1974 r. kończy studia na Politechnice Krakowskiej, uzyskując tytuł inżyniera budownictwa lądowego w specjalności budownictwo miejskie i przemysłowe. Zajmuje szereg stanowisk od technika budowy-majstra poprzez kierownika centralnej zbrojarni, kierownika zakładu prefabrykacji do głównego inżyniera i głównego technologa. Jest autorem lub współautorem wielu projektów wynalazczych dotyczących organizacji i technologii produkcji prefabrykatów betonowych i żelbetowych. Za swoja działalność zawodową został wielokrotnie wyróżniony odznaczeniami państwowymi i resortowymi w tym Złotym Krzyżem Zasługi w 1974 r.

Wojna mocno doświadcza rodzinę Łukomskich, w tym 9-letniego Jana, obserwującego postępowanie Niemców m.in. odebranie domu i zakładu oraz zesłanie całej rodziny do Generalnej Guberni. Po powrocie z wojennej tułaczki angażuje się w rozpoczętą przed 1939 r. działalność harcerską. W gimnazjalnej drużynie jest zastępowym, a następnie przybocznym. Zostaje mianowanym drużynowym w Szkole Powszechnej nr 5 we Włocławku. Jest uczestnikiem wydarzeń z 3–4 maja 1946 r., gdy władze Polski Ludowej zabroniły obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, na co nie godziła się młodzież szkolna i demonstrowała swój sprzeciw. W dniu 4 maja Jan Łukomski powiadamia uczniów Państwowego Gimnazjum Mechanicznego o organizowanej demonstracji w Parku im. H. Sienkiewicza na rzecz uwolnienia aresztantów i pomaga wydostać się z zamkniętych klas uczennicom Żeńskiego Gimnazjum im. Marii Konopnickiej. Za udział w wydarzeniach z 4 maja zostaje aresztowany i przetrzymywany dwa tygodnie w celi Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego we Włocławku przy ul. Brzeskiej.

Areszt w wyniku manifestacji antyrządowej i nieprzychylny stosunek do władzy ludowej uniemożliwiają Janowi Łukomskiemu kontynuację dobrze zapowiadającej się pasji lotnictwem zapoczątkowanej we Włocławku i kontynuowanej w Aeroklubie Pomorskim w Toruniu do 1951 r.

Marian Cieślak