Malarstwo Stanisława Czajkowskiego w Zbiorach Sztuki we Włocławku

W dniu 11 marca br., o godz. 17.00, w gmachu Zbiorów Sztuki Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku przy ul. Zamczej 10/12 odbędzie się otwarcie wystawy „Stanisław Czajkowski (1878–1954). Malarstwo. Wystawa z kolekcji prywatnej”.

Pierwszy raz w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku prezentowana jest wystawa indywidualna Stanisława Czajkowskiego — artysty zaliczanego do nurtu młodopolskiego symbolizmu i umiarkowanego realizmu, którego domeną były nostalgiczne, najczęściej niewielkich formatów pejzaże.

Stanisław Czajkowski (1878–1954) należy do malarzy, którzy odegrali ważną rolę w rozwoju sztuki polskiej, szczególnie w popularyzacji malarstwa pejzażowego. W setkach obrazów ukazał m.in. widoki z Małopolski, okolic Nowogródka, Nowego Sącza, Kazimierza nad Wisłą, z Sandomierza, a także krajobrazy z Holandii czy Francji.

Na wystawie eksponowanych jest 115 obrazów S. Czajkowskiego powstałych w latach 1903–1953, które ukazują różnorodność i bogactwo pejzażu ze względu na wybrane miejsca, różnice topograficzne, pory roku czy dnia. Obrazy bez ludzi, ale często z dziełami przez ludzi stworzonymi (architektura, rzeźby) odznaczają się kompozycją typową dla malarza ze specyficznym kadrem i dominującą strefą nieba z ciężkimi chmurami. W warstwie kolorystycznej nakładanej szeroką plamą (mimo małych formatów) dominują brązy, szarości, ciemne zielenie i wiele odcieni błękitów.

Stanisław Czajkowski urodził się 9 marca 1878 r. w Warszawie. Edukację artystyczną rozpoczął w Szkole Rysunkowej W. Gersona. W latach 1896–1902 kontynuował naukę w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowniach — J. Malczewskiego, L. Wyczółkowskiego i J. Mehoffera. Od 1898 r. kształcił się w akademii monachijskiej (w pracowniach L. Hertericha i S. Grocholskiego). W latach 1904–1906 studiował w Académie Julian w Paryżu. Po powrocie do Krakowa przez jeden semestr uczęszczał na ASP, do pracowni Jana Stanisławskiego. Od 1902 r. wystawił swe prace: w Krakowie, Warszawie, Lwowie i Poznaniu. W 1903 r. wspólnie ze S. Kamockim, S. Filipkiewiczem, A. Procajłowiczem i H. Szczyglińskim zorganizował w Krakowie pierwszą wystawę pokazującą wyłącznie pejzaże, która stała się początkiem niezwykłej popularności malarstwa krajobrazowego. W 1908 r. został członkiem elitarnego Stowarzyszenia Artystów Polskich „Sztuka” i brał udział w niemal wszystkich wystawach tego ugrupowania.

W czasie I wojny światowej przebywał w Holandii. Studiował malarstwo mistrzów siedemnastowiecznych krajobrazów — J. Ruisdaela, H. Seghersa czy J. van Goyena. W 1917 r. miał 3 wystawy indywidualne — w Rotterdamie, w Hadze i w Amsterdamie. Po powrocie do Krakowa kontynuował swe malarskie wędrówki w okolice miasta i dalej po kraju. Malował Polskę nadwiślańską, środkową, Podhale i szczególnie Nowogródczyznę, gdzie w okolicach wsi Nakryszki kupił sobie chałupę i do II wojny światowej każdego roku spędzał tam kilka miesięcy. W 1926 r. zamieszkał w Warszawie. W latach 1927–1928 w Szkole Sztuk Pięknych, prowadził kurs pejzażu. Swe prace wystawiał głównie w warszawskiej „Zachęcie”. W latach 1927–1939 brał udział w wystawach za granicą. Za swe dzieła otrzymał liczne ważne nagrody i medale, m.in. w 1937 r. na paryskiej wystawie światowej „Sztuka i Technika” — Grand Prix za obraz Z dzieckiem do chrztu.

W czasie II wojny światowej Stanisław Czajkowski mieszkał w podwarszawskich miejscowościach. Po wyzwoleniu w 1945 r. włączył się w organizowanie ZPAP. W 1949 r. z okazji 50-lecia pracy twórczej na wystawie retrospektywnej został uhonorowany orderem Odrodzenia Polski. W 1950 r. mianowano go profesorem malarstwa i rysunku na ASP w Warszawie. W sierpniu 1954 r. przed wyjazdem na plener malarski do Sandomierza S. Czajkowski napisał list do studentów „O pejzażu”, w którym zawarł swe credo artystyczne.

Stanisław Czajkowski malował do ostatniego dnia życia. Zmarł na plenerze w Sandomierzu 28 sierpnia 1954 r. Został pochowany na warszawskich Powązkach.

Stanisław Czajkowski malował obrazy olejne na płótnach, częściej na tekturach i sklejce. Wykonał też wiele rysunków, których nie traktował autonomicznie, ale jako szkice do obrazów. W dorobku miał także grafiki — drzeworyty i litografie. Poza pejzażami, w pierwszym okresie malował także sceny rodzajowe. Jest też autorem kilku portretów i autoportretów (1953–1954). Jego obrazy znajdują się w kolekcjach muzealnych (m.in. w Muzeach Narodowych w Warszawie, w Krakowie, we Wrocławiu, Muzeach Okręgowych w Toruniu, w Bydgoszczy, Muzeum Adama Mickiewicza w Warszawie, Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym i in.) i w zbiorach prywatnych.

Wystawa będzie prezentowana do 22 maja 2016 roku.

Krystyna Kotula